Z dniem 01 lipca b.r. weszły w życie szeroko komentowane zmiany w procedurze karnej. Jednocześnie nieco umknęły opinii publicznej znaczące zmiany w samym kodeksie karnym, a zwłaszcza w zakresie samego sposobu wymierzania kar.
Dotychczasowe przepisy prowadziły do tego, że zdecydowane większość spraw, w których stwierdzano winę oskarżonego kończyło się wymierzeniem kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania (około 80% wszystkich orzekanych w Polsce kar). W praktyce oznaczało, to że osoba winna często w ogóle nie ponosiła kary. Taki stan rzeczy był szeroko krytykowany zarówno wśród prawników jak również przeciętnych obywateli, ofiar przestępstw, którzy mieli poczucie, iż sprawca nie poniósł odpowiedzialności za ich krzywdę. Wprawdzie w kodeksie karnym występowały również kary ograniczenia wolności (np. w postaci obowiązku wykonania prac społecznych) czy też grzywny, ale można je było wymierzyć jedynie za stosunkowo drobne przestępstwa.
Ustawodawca postanowił zmienić ten stan rzeczy i z dniem 1 lipca do kodeksu karnego wprowadzona art. 37a, który stanowi, iż: Jeżeli ustawa przewiduje zagrożenie karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 8 lat, można zamiast tej kary orzec grzywnę albo karę ograniczenia wolności. Przepis ten otwiera Sądom możliwość wymierzania kary grzywny i ograniczenia wolności również za przestępstwa, w których w część szczególna kodeksu karnego takiej możliwości nie przewidywała. W związku, jeżeli Sąd uzna, że bezwzględna kara pozbawienia wolności byłaby w danym przypadku zbyt surowa, będzie miał znacznie szersze pole do manewru niż dotychczas. Poza bowiem zawieszeniem wykonania kary otwiera się możliwość wymierzenia grzywny lub kary ograniczenia wolności.
Ponadto nowe przepisy dają możliwość zastosowania kary mieszanej czyli np. 3 miesiące bezwzględnego pozbawienia wolności, a potem 2 lata ograniczenia wolności.
W związku z powyższym można z dużą dozą prawdopodobieństwa stwierdzić, że w najbliższej przyszłości kary pozbawienia wolności w zawieszeniu staną się znacznie rzadsze, a być może nawet ich znaczenia będzie marginalne. Natomiast znacznie wzrośnie liczba kar w jakikolwiek sposób dotkliwych dla przestępców tj. kar ograniczenia wolności i grzywien. W praktyce nowy system wymierzania kar będzie znacznie bardziej dotkliwy dla sprawców przestępstw. Z drugiej jednak strony stosowanie art. 37a kodeksu karnego jest fakultatywne, a to oznacza, że może wykształcić się różnorodna linia orzecznicza gdyż część sędziów może niechętnie z możliwości stwarzanej przez ten przepis korzystać.
Autor: Maciej Prostko, aplikant radcowski OIRP w Warszawie
