Czy syn otrzyma zachowek, jeśli wcześniej dostał darowiznę od zmarłego ojca?

Stan faktyczny: Na podstawie testamentu, spadek w całości nabyła małżonka zmarłego.  Pełnoletni syn, który nie był ujęty w testamencie, zażądał od matki zapłaty zachowku. Matka zarzuciła synowi, iż otrzymał 5 lat przed śmiercią ojca otrzymał od niego darowiznę w postaci nieruchomości i ni więcej mu się nie należy. Czy w tej sytuacji syn może domagać się zachowku?

Zachowek jest to ułamkowa część spadku, przysługująca osobom najbliższym, które zostały pominięte w testamencie, a którzy byliby powołani do spadku z mocy ustawy. Uprawnionymi do zachowku są zstępni spadkodawcy, czyli dzieci, wnuki itd. oraz jego małżonek. W przypadku braku zstępnych, do zachowku uprawniony jest małżonek oraz rodzice.

Wartość zachowku wynosi ½ wartości udziału spadkowego, jaki przypadłby danemu spadkobiercy, gdyby nastąpiło dziedziczenie ustawowe. Zachowek może wynosić ¾ udziału spadkowego w przypadku, gdy spadkobiercą jest osoba małoletnia lub osoba trwale niezdolna do podjęcia pracy.

W wyroku z dnia 28 stycznia 2014 r. Sąd Apelacyjny w Warszawie stwierdził, iż w przypadku sporządzenia testamentu, w którym przekazuje się majątek tylko jednemu synowi, mając dwóch, to niezależnie od więzi emocjonalnych oraz relacji osobistych pominięty syn ma prawo do zachowku, jeśli nie został pozbawionyCCNP 642-902 exam tego prawa w testamencie. Pozbawić można zachowku tylko poprzez wyraźne wydziedziczenie wraz ze wskazaniem powodu owej decyzji. Samo powołanie do spadku w testamencie danego spadkobiercy, nie powoduje pozbawienia prawa do zachowku innych uprawnionych osób.

Na wysokość zachowku wpływają darowizny (oraz zapisy windykacyjne) dokonane przez spadkodawcę jeszcze za jego życia. Dolicza się je do spadku, za wyjątkiem drobnych darowizn, zwyczajowo w danych stosunkach przyjętych, ani dokonanych przed więcej niż dziesięciu laty, licząc wstecz od otwarcia spadku. Nie dolicza się też darowizn na rzecz osób niebędących spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku.

Doliczenie darowizny do spadku oznacza, iż zwiększa się wartość spadku, od której wylicza się  zachowek, co z kolei przekłada się na większy zachowek.

Jednak, jeśli darowiznę (lub zapis windykacyjny) dokonane zostały przez spadkodawcę na rzecz osoby uprawnionej do zachowku, zalicza się je na należny mu zachowek. 

Dodatkowo, w przypadku, gdy uprawnionym do zachowku jest dziecko lub wnuk spadkodawcy, na należny mu zachowek zalicza się poniesione przez spadkodawcę koszty wychowania oraz wykształcenia ogólnego i zawodowego, jeśli koszty te przekraczają przeciętną miarę przyjętą w danym środowisku.

Jeśli uprawnionym do zachowku jest wnuk spadkodawcy, na poczet należnemu mu zachowku zalicza się także darowiznę (oraz zapis windykacyjny) uczynioną na rzecz jego rodzica (dziecka spadkodawcy).

Wartość przedmiotu darowizny oblicza się wedługISC CISSP exam dumpsstanu z chwili dokonania tej darowizny, ale według cen w dacie ustalania zachowku.

W przypadku, gdy wartość darowizny jest niższa od zachowku, osobie uprawnionej przysługuje roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do uzupełnienia zachowku.

Odpowiadając na zdanie na wstępie pytanie, należy stwierdzić, iż pełnoletni syn, który został pominięty w testamencie,  uprawniony  jest do zachowku w wysokości ½ wartości udziału spadkowego, który przypadałby mu przy dziedziczeniu ustawowym. Jednak ponieważ, syn otrzymał od ojca darowiznę w postaci nieruchomości, podlegać ona będzie zaliczeniu na poczet zachowku. Syn będzie mógł domagać się od matki co najwyżej uzupełnienia zachowku, jeśli wartość darowizny (nieruchomości) byłaby niższa niż wartość należnego  zachowku.

 

Podstawa prawna: art. 991 – 1011 kodeksu cywilnego.

Powołane w artykule: wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie I Wydział Cywilny z dnia 28 stycznia 2014 r., sygn. akt I ACa 1008/13.

Izabella Górzyńska Radca Prawny
Article by Izabella Górzyńska Radca Prawny